W dniach 24-25 marca 2025 roku w Jachrance pod Warszawą odbył się ogólnopolski zjazd konsultacyjny poświęcony Rządowemu Programowi Wspierania Rozwoju Uniwersytetów Ludowych na lata 2020-2030. Wydarzenie to zgromadziło przedstawicieli środowiska uniwersytetów ludowych z całego kraju, którzy przez dwa dni intensywnej pracy warsztatowej dyskutowali na temat dotychczasowych doświadczeń oraz przyszłości programu.

Spotkanie miało charakter niezwykle dynamiczny, a uczestnicy podkreślali znaczenie realnego dostosowania zasad programu do autentycznych potrzeb społeczności lokalnych oraz samych uniwersytetów ludowych. W trakcie poszczególnych sesji warsztatowych wybrzmiały wyraźnie postulaty, aby Rządowy Program Wspierania Rozwoju Uniwersytetów Ludowych był skonstruowany w taki sposób, aby skutecznie wzmacniał instytucje rzeczywiście prowadzące aktywną działalność edukacyjną i społeczną, a nie takie, które funkcjonują jedynie jako formalny element większych projektów komercyjnych.

Przedstawiciele uniwersytetów ludowych wyrazili szczególne zaniepokojenie sytuacją, w której niektóre instytucje używają nazwy „uniwersytet ludowy” jedynie jako elementu wizerunkowego czy formalnego w większych przedsięwzięciach projektowych, nie oferując jednak rzeczywistej, ciągłej działalności edukacyjnej na rzecz lokalnych społeczności. Podkreślono, że praktyka ta osłabia ideę ruchu uniwersytetów ludowych, który od swoich grundtvigiańskich korzeni zakładał przede wszystkim głęboką i realną integrację z lokalnym środowiskiem oraz stałe działania edukacyjne i kulturotwórcze.

Uczestnicy zwrócili również uwagę na istotną potrzebę rozróżnienia uniwersytetów ludowych z internatami od tych, które takiej infrastruktury nie posiadają. Podkreślano, że potrzeby tych dwóch typów organizacji są diametralnie różne, zarówno pod względem infrastruktury, jak i form działalności. Oddzielenie ich w programie umożliwiłoby skuteczniejsze adresowanie wsparcia i bardziej trafne odpowiadanie na specyficzne wymagania każdej z grup.

Dla uczestników konsultacji kluczowe było zagwarantowanie, że środki finansowe przewidziane w rządowym programie trafią właśnie do tych uniwersytetów ludowych, które potrafią udowodnić rzeczywisty wpływ na swoje otoczenie społeczne i lokalne, a nie są jedynie „papierowym” wytworem projektowym. W efekcie warsztatów pojawiło się wiele konkretnych propozycji kryteriów, które mogłyby zostać uwzględnione w kolejnych latach realizacji programu, takich jak: realna liczba i zasięg prowadzonych kursów, długofalowe zaangażowanie w życie lokalnej społeczności czy rzeczywisty poziom współpracy z innymi lokalnymi organizacjami społecznymi i kulturalnymi.

Podczas zjazdu w Jachrance pojawiło się także wiele nowych inspiracji dotyczących tego, jak uniwersytety ludowe mogą jeszcze bardziej skutecznie odpowiadać na potrzeby swoich lokalnych środowisk, proponując ciekawe i innowacyjne rozwiązania edukacyjne. W tym kontekście szczególną uwagę zwracano na potrzebę dalszego rozwoju współpracy między uniwersytetami ludowymi, które, dzieląc się doświadczeniami i dobrymi praktykami, mogą jeszcze lepiej realizować swoją misję.

Podsumowując konsultacje, uczestnicy zgodnie podkreślali, że przyszłość uniwersytetów ludowych w Polsce powinna opierać się na jasnych, transparentnych zasadach finansowania oraz aktywnym promowaniu tych instytucji, które rzeczywiście służą lokalnej społeczności. Wyrażono także nadzieję, że Rządowy Program Wspierania Rozwoju Uniwersytetów Ludowych na lata 2020-2030 przyczyni się do dalszego umocnienia ruchu uniwersytetów ludowych jako kluczowego elementu edukacji dorosłych i rozwoju społeczności lokalnych w Polsce.